KANDİLLER VE BERAT GECESİ

Önce GSM, şimdi de sosyal medyanın sihiri ile bazen içeriğini tam bilemesek de önemli günlerde mesajlarımızla o konuya dahil oluyor, katkıda bulunuyoruz. Kandil mesajlarımızda bunlardan sadece biri. Ben de kişisel olarak özellikle bu konuda derin yorum yapabilecek birikimde olmasam da, bu gece idrak edeceğimiz Berat Kandili ve Kandiller hakkında önceki yıllarda paylaştığım notlar ve internetten edindiklerimden hareketle bu mübarek gece öncesinde, gecenin önemini de hissederek berat gecesine dair paylaşımda bulunmak istiyorum. 

 

Dostlar, kandiller biz kullara, hızlı bir şekilde akıp giden yaşam evremizde bize durup düşünme, öze dönme ve günahlarla kirlenen gönül dünyamızı temizleme uyarısında bulunur. Bu açıdan kandil geceleri insana huzur verir,  inananların ibadet etmelerini, eşi, dostu, akrabalarını hatırlamasına  vesile olur. İdrak ettiğimiz 5 kandil gününden biri olan Berat Kandili de, "Rabb'imize, kendimize ve insanlığa karşı sorumluluklarımızı hatırlatır, hata ve günahlardan tövbe ederek uzaklaşma imkanı sağlar."

 

Berat kandilinin anlam ve önemine tekrar döneceğim. Ancak öncelikle mobil telefonların yaygınlaşmasıyla, daha bir gündelik yaşamımıza dahil olan, herkesin yakaladığı güzel mesajları birbirine forwad ettiği günümüzde (GSM operatörleri kazançlı çıkıyor olsa da, bu sayede hem rabbimize yakarmış, ihmal ettiğimiz dost ve aile büyüklerimizi de hatırlamış olduğumuz gerçeğini görmemezlikten gelemeyiz.) kandil ‘in hem kelime anlamı,  hem de açılımı hakkında  bazı öz bilgileri paylaşmak istiyorum.  

 

Kandil, ağzı oldukça küçük, yayvan ve yuvarlak bir kap biçiminde olan, içinde sıvı bir yağ ile fitil bulunan tarihi bir aydınlanma aracıdır. Kandilin kullanışı mumdan da eskidir. Antik çağlardan kalmış eşyalar arasında, kazılarda en çok rastlanılan nesnedir.  Kandil önceleri aydınlatma amacıyla evlerde kullanılırken sonradan dini inançlar nedeniyle, tapınaklarda, mezarlarda hatta kutsal kabul edilen ağaçların dallarında sürekli yakılır oldu. Kandil ışığı insanlar için ruhani bir anlam taşıyordu. Hayatı temsil ediyordu. Kandilin yağının tükenmesi, ışığının sönmesi, ölüm anlamına geliyordu. 

 

Biz Müslümanların kutsal saydıkları beş geceye ‘kandil geceleri’ adı verilmesinin de kandilin ruhani kimliği ile ilişkisi vardır. Aslında kandil kelimesini sadece Türkler kullanırlar. Araplar gece anlamına gelen ‘leyl’ sözcüğünü (’leyle-i Regaip’ gibi) kullanırlar. Zaten kandil geceleri inanışı Arap toplumlarında başlamış olsa da gelenek haline getirilmesi ve çeşitli adetlerin ilave edilerek zenginleştirilmesi Türklerin sayesinde olmuştur. 

 

Türkler kandil gecelerine ibadet dışında birçok sosyal aktivite de getirmişlerdir. Parmak kalınlığında susamlı ve susamsız yapılan kandil simitleri, komşulara lokma, helva ve şerbet dağıtma, büyükleri arayarak kandillerini kutlama gibi gelenekler bunlardan bazılarıdır. Elektriğin olmadığı devirlerde cami minareleri arasına gerilen iplere tutturulmuş kandillerle yazı ve süsleme yapmak, yani mahya kurmak da yine Türklere mahsustur. 

 

Kandil adetleri arasında en etkileyici olanı, hatta yeni nesillerin adını bile duymadıkları kandil uçurma gösterisidir. Kandil gecelerinde yapılan bu gösteride minareye çıkan bir kişi şerefeden yere doğru bağlanmış bir ip üzerinde kandilleri kaydırırdı. Birbiri ardına kayan kandiller yıldız kaymasına benzer bir görüntü oluşturur, bu görüntü halk tarafından ilgiyle izlenirdi. İslam’a göre Allah’a ibadet için her gece ve zaman aynı kutsallıkta olsa da, Türklerin İslam felsefesine getirdikleri insani bakış açısı çerçevesinde, şefkat, yardımlaşma, geçmiş ile muhasebe, ihtiraslarını dizginleme, menfaat çatışmalarından uzak kalma, kin ve kırgınlıkları unutma, büyükleri hatırlama, sevgi, hoşgörü, kardeşlik ve beraberlik ortamı yaratmaya aracı olmaları bakımından kandil gecelerinin ayrı bir önem ve güzelliği vardır. 

 

Kadir, Regaip, Miraç, Berat ve Mevlit adını alan bu kutsal gecelerden; ‘Regaip’, Hz. Muhammed’in ana rahmine düşüşü, ‘Miraç’, gökyüzüne yükselmesi, ‘Berat’, günahların affedilmesi, ‘Kadir’ Kuran’ın ilk ayetinin indirilmesi, ‘Mevlit’ ise Hz. Muhammed’in doğum günü olarak kutlanır. 

 

Dostlar,

İslam âlemi bu akşam Ramazan'ı müjdeleyen "Berat Kandili"ni idrak edecek. Bir yıllık iyiliğin, kötülüğün Allah katında bilançoya geçtiğine inanılan gecede Müslümanlar af ve mağfiret yollarını arayacak. Af ve arınma anlamı taşıyan bu gece inananlara, Yüce Yaratıcı'nın sonsuz rahmetine iltica etmeleri gerektiğini bir kez daha hatırlatacak, Kur'an'la buluşma ve Hz. Peygamber'in eskimez öğütlerine kulak verme fırsatı sunacak. 

 

Bu gece yad edeceğimiz  Berat  Kandili, Şaban ayının on dördüncü gününü on beşinci gününe bağlayan gecedir. Nasıl vergi ödendiği zaman vergi borçlusuna borcundan kurtulduğunu gösteren bir belge veriliyorsa, Allah Azze ve Celle de Berat Gecesinde mü'min kullarına berat yazar. Bu gece, değişik adlarla da anılır. Bu geceye, bereketli ve feyizli bir gece olması sebebiyle 'Mübârek'; kulların günahlarının affolunması ve temize çıkmaları sebebiyle 'Beraet'; kulların ihsana kavuşmaları nedeniyle 'Rahmet', geceyi iyi değerlendiren kulların seçilerek salih kullar arasına alınması sebebiyle 'Berae veya Sakk' adı da verilir. 

 

Bu mübarek gecenin beş de temel özelliği vardır: 

1) Bu gecede önemli işlerin seçimi ve ayırımı yapılır. 

2) Bu geceyi ibadetle geçirenlere yardımcı olması amacıyla Allah tarafından melekler gönderilir. 

3) Bu gece bağışlanma ve af gecesidir. 

4) Bu gecede yapılan ibadetlerin fazileti çok büyüktür. 

5) Bu gecede Peygamberimize şefaat yetkisinin tamamı verilmiştir. Bu yetkinin üçte biri Şaban'ın on üçüncü günü, üçte biri Şaban'ın on dördüncü günü, geri kalan üçte biri de Şaban'ın on beşinci günü verilmiştir. Ancak bu gecenin faziletinden anne ve babasını incitenler, büyücüler, başkalarına kin besleyenler, içki düşkünleri yararlanamazlar. 

 

Dostlar,

İdrak ettiğimiz mübarek  Berat Kandili vesilesiyle, ruhumuzu karartan kötü duygu ve düşünceleri kalplerimizden atalım. İbadetin zevkinden bizi mahrum eden nefsin kötü arzularını frenleyelim. Gönül dünyamızı bulandıran haset, kin, düşmanlık gibi kötü duygulardan temizleyelim diyerek Yüce Allah'dan dilenen ve insanlığa hayırlı tüm duaların kabulünü ve beraatımızı temenni ediyorum… Berat Kandiliniz Mübarek, İbadetleriniz makbul olsun… 

 

Selam, Sevgi ve Saygılarımla

 

Recep Ali AKSOYLU