İzmir Ödemiş Birgi adını çok duyup ta gitmediğim yerlerdendi. Özünde Prof. Dr Metin Sözen hoca bir yere elini dokunmuşsa o yerde önemli bir değişimde doğmuş demekti. Onu bildiğim içinde Birgi ilgi ile görmeye gittim. Kasabalar belediye olmaktan çıkarıldığı için Birgi artık bir mahalle durumuna gelmiş. Ödemiş’e bağlı bu doğal güzellik merkezi geçen dönem Belediye Başkanı Cumhur Şener bizim için hem rehber, hem de muhabbet ederek günümüzü geçirdiğimiz bir dost oldu. Birgi anlatırken söylediği söz özünde Birgi’ninde özeti gibi idi.-“Tarihi ile kültür ile, yeşil dokusu ile ön planda olan şirin beldemiz Birgi’yi henüz görmediyseniz, hayatınızda bir pencerenin kapalı olduğunu düşünebilirsiniz. Birgi’nin güler yüzlü ve sıcak halkı ile, doğa ile, tarih ve kültür ile içiiçe olmak için sizleri şirin beldemiz Birgi’ye davet ediyoruz. Gelin, bu pencereyi birlikte aralayalım” diyordu.
Birgi gerçekten görülmeye değer şirin bir belde. Birgi orta yerinden akan deresinde bol su vardı ama suyun her zaman böylesine cömert olmadığını söylediler. Suyun iki yanında yeşil doku dışında tarihi yapılarda birbirinden ilginçti. ÇEKÜL Vakfı binasında Birgi ile ilgili kapsamlı bilgi veren Emin Başaranbilek İstanbul Arkeoloji Müzesinden emekli olmuştu. Çakırağa konağı, Derviş Ağa cami, Aydınoğlu Mehmet Bey yaptırdığı Ulu Cami, Güdük Mimare Mescidi, Birgivi Mehmet Efendi Medresesi, Kule, Sultan Şah Türbesi ,Bıçakçı Seyit Çeşmesi, Aydınoğlu Meydanı,ayrı ayrı görmeye değer yerlerdi ama Çakırağa Konağı bölgede her yerden farklı bir konumu durumu ve etkileyici bir yapısı vardır. Ege bölgesinde ilk yapılışından günümüze gelen enden mimari özellikleri ile 18 yy.ın yaşamsal mekân zenginliğinin en güzel örneklerinden. Üç katlı, dış sofalı, çift köşk odalı yapıya bir iç bahçeden ulaşılıyor. Konak geniş ahşap kapıdan giriliyor.
Zemin katta misafir kabul yeri, samanlık, hizmetli yeri, güvenlik sağlayan kişi içinde bir mekân var. Tırabzanlı ahşap ve dik merdiven ilk kata çıkılıyor. Alçak tavan odalı katta beş oda var bu kat kışın kullanıldığı söylendi. Orta kat salon ahşap yazın kullanılan yüksek tavanlı kat ise açık sofalı ve dikdörtgen. İki çıkmalı, iki sekili, iki köşk odası görülmeye değer. Zengin bitki motifleri yanında İzmir ve İstanbul olduğu ifade edilen şehir panoları ile süslenen yerler etkileyici. Tavanlarda bakanın dakikalarca ayrılamayacağı kadar güzel işçilikleri günümüze taşımış. Giriş kat dışında 14 odada ayrı düşünce ile planlanmış. Çakır Ağa Şerif Ali tarafından yaptırıldığı söylenen konak için ayrıca birde hikâye anlatılıyor. Konak sahiplerinden Mehmet ağa bir İzmirli bir İstanbullu eşi nedeni ile 3 katta memleket özlemi çekmesinler diye dekorları ona uygun yaptırmış.
1995 yılından beri müze olarak hizmet veren bina Birgi’de en dikkat çekici yapı. Birgi’ye giderseniz görmeden gelmeyin resim ve yazı ile anlatılamayacak kadar özel bir konut. Batı Anadolu’da Bozdağ etkelerinde kendini koruyabilen yerleşmelerden olan Birgi’de özgün evler arasında gezerek kiminde de örnek evleri içine girip kısa sürekli konaklamalarla türbe ve mezarlığına bulunduğu alana kadar gittik. Mezarlığının düzenlenen alanının sonunda İmam Birgivi ve çevresi kentsel tasarım projesi kapsamında düzenlenmiş. Cumhur Şener burada bulunan mezar taşlarından birine kulak dayandığında ses duyulduğunu söyledi. Bu bölgede ağaçlara asılanları yok etmek içinde az uğraş vermediklerini anlattı. Bölgede birkaç yerel sayılacak ürün satıcısı da yer tutmuş. Oradan yürüyerek sokak aralarına gezdim. Gazi Umur Bey anıtının da yer aldığı alanda Birgi ilgi çekici yerlerinden. Sokak aralarının kendine özgü dokusu içinde farklı dünyalara yolculuk eder gibi oluyorsunuz. Birgi’de dünde olanı yaşamak olası. Birgi’de resmi kurumların binalarına bakınca yakın dönemde yapılmış şimdi işlevsiz belediye binası yanında Jandarmanın kullandığı tarihi binanın özelliği dikkat çekiyor.Belki ileride bu yer müze olur. Çünkü görünümü ve çevre ile bütünleştiğinde görünümü güzel bir yerde ve yapı. Birgi verilen emeklerle kendini bulmuş doğal güzellikleri olağan görünümü ile geleceğe taşınması sağlanmış ÇEKÜL vakfı ve Prof. Dr. Metin Sözen emekleri yanında yerelde destek verenler, üniversite ve Birgi Gönüllüleri ile Birgi güzelliğini saklamadan gelenlere sunar duruma ermiş. Birgi, Batı Anadolu’da kendine özgü bir duruma ermesi ilgi odağı olması konutların para etmez durumunu dahi değerli kılmış. Havası, doğası ile tarihi yapıların buluşması Birgi için yeniden bir doğuşa yol açmış. Yapılacakların var olduğunda herkes söz birliği ediyor ama bugünkü durumu dahi dikkate değer bir zenginliği Birgi’ye katmış.Akşam olunca dere boyunda bir masa da oturup geceyi orada karşılamak belki Birgi için ayrı bir katkı katar ama mevcut koşullarda gecesi ile buluşamadan Ödemiş’e doğru yola çıktık.Keşke bu gibi yerlerde Belediyeler kapanmasa idi demekten de kendimizi alamadık