Türkiye Müzeleri 2013 Raporu Açıklandı

Topkapı Sarayı Harem’de ziyaretçi sayısı 2013 yılında ilk kez 1 milyon kişiyi aşarken, Topkapı Sarayı Müzesi’nin ziyaretçi sayısı da 3 milyon 397 bini geçti.Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB) tarafından hazırlanan ‘Türkiye Müzeleri 2013 Raporu’na göre,  2013 yılında Topkapı Sarayı Müzesi en çok ziyaret edilen müzeler sıralamasında Ayasofya Müzesi'ni geride bıraktı. 2011 ve 2012'de Ayasofya Müzesi lehine sonuçlanan rekabette 2013'te Topkapı Sarayı müzesi 3 milyon 397 bin 907 ziyaretçiyle liderliği tekrar ele geçirdi. 50 müzenin işletmeciliğini, 105 müze ve örenyeri modernizasyonun üstlenen TÜRSAB, bu dönemde müzelerden elde edilen geliri de iki katından fazla artırarak 263 milyon 333 bin TL'ye çıkardı.

TÜRSAB: TÜRKİYE MÜZELERİ 2013 RAPORU

BÖLÜM 1: MÜZE ZİYARETÇİLERİ

ZİYARETÇİ SAYISI %428,8 ARTTI: Türkiye’de müzelere gereken önemin verilmeye başlaması kendini ziyaretçi sayısında da gösterir hale geldi. 2000'li yılların başında yaklaşık 7 milyon kişiyi ağırlayan Türkiye'deki müze ve ören yerleri 2013 yılı sonunda tam 29 milyon 533 bin kişi tarafından gezildi. Turizm Bakanlığı ve TÜRSAB’ın verilerine göre müzeleri ziyaret edenlerin yüzde 69’u yabancı turistler, yüzde 31 ise yerli vatandaşlar. Yani 29.5 milyon müze ziyaretçisininin 20 milyonunu yabancılar, 9.5 milyonunu ise Türkiye vatandaşları oluşturuyor.

Müze ziyaretçilerindeki artışla Türkiye'ye gelen yabancı turist sayısındaki artış karşılaştırıldığında da ortaya ilginç bir sonuç çıkıyor.  2000 yılında 10.4 milyon yabancı turist ağırlayan Türkiye, bu rakamı 2013 yılında 34.9 milyona çıkarmayı başardı. Aynı yıllar zarfında müze ve ören yerlerini ziyaret eden kişi sayıları da sırasıyla 6.8 milyon ve 29.5 milyon oldu.

Bir başka deyişle, Türkiye'ye gelen yabancı turist sayısında yüzde 335'lik artış yaşanırken, müze ve ören yeri ziyaretçi sayılarında ise yüzde 428,8'lik artış meydana geldi. Bu artış, hem Türk ziyaretçilerin ilgisinin artmasından hem de Türkiye'ye gelen yabancı turistlerin müze ve ören yerlerine gösterdiği ilgiyi gösteriyor.

TABLO 1:

ZİYARETÇİ SAYISI 29.5  MİLYONU AŞTI

TABLO 2:

MÜZE ZİYARETÇİLERİ YABANCI TURİST SAYISINDAN HIZLI ARTTI

TOPKAPI, AYASOFYA'DAN LİDERLİĞİ GERİ ALDI: Türkiye'de en çok gezilen müzelere bakıldığında Topkapı Sarayı Müzesi'nin Ayasofya Müzesi'nden liderliği geri aldığı göze çarptı. 2013 yılında Topkapı Sarayı'nı gezen ziyaretçi sayısı 3 milyon 397 bin 907 olurken, Ayasofya'yı ziyaret eden kişi sayısı ise 3 milyon 275 bin 337 olarak gerçekleşti. Böylece son 2 senedir Ayasofya Müzesi lehine sonuçlanan liderlik yarışında bu yıl Topkapı Sarayı tekrar birinciliği kapmış oldu.

Listede 3'üncü sırada 1.8 milyon kişinin gezdiği Efes Örenyeri yer alırken, en çarpıcı artış ise Topkapı Sarayı Harem'den geldi. Özellikle Muhteşem Yüzyıl dizisinin etkisiyle son 3 yıldır ziyaretçi sayısında dikkat çekici bir artış trendi yakalayan Topkapı Sarayı Harem'i bu yıl ilk kez 1 milyonu aşkın kişi gezdi. Harem, 2012'de 744.6 bin olan ziyaretçi sayısını 1 milyon 30 bin 556'ya çıkarmayı başardı.

TABLO 3:

HAREM ZİYARETÇİSİ İLK KEZ 1 MİLYONU GEÇTİ

DÜNYA LİDERİ YİNE L'OUVRE:Türkiye'deki umut verici yükseliş trendini dünyayla kıyaslayınca yine de gidilecek yolun uzun olduğu ortaya çıkıyor. Türkiye, tarihi miras ve yapılar olarak dünyadaki rakiplerinden avantajlı durumda olsa da özellikle ABD, İngiltere ve Fransa müzecilikte lider konumda. Dünyanın en çok gezilen müzesi Paris'teki L'ouvre Müzesi. Ziyaretçi sayısı 2012 yılına göre yüzde 6 gerileyip 9.2 milyona düşse de, L'ouvre, halen dünya birinciliğini koruyor.

En çok ziyaret edilen 10 müzenin toplam ziyaretçi sayısı 66.8 milyon. Bu rakam 2012 yılında yaklaşık 56 milyon olarak gerçekleşmişti. En çok ziyaret edilen 10 müzenin 4'ü ABD'de, 4'ü İngiltere'de bulunuyor. ABD'deki bu müzelerin ziyaretçi sayısı 29.2 milyon. İngiltere'dekilerin ziyaretçi sayısı ise 22.9 milyon.

TABLO 4:

L'OUVRE'U 9.2 MİLYON KİŞİ GEZDİ

BÖLÜM 2:HANGİ BÖLGE NE KADAR ZİYARETÇİ ALIYOR?

MÜZE ZİYARETLERİNİN % 44'Ü İSTANBUL BÖLGESİNDE GERÇEKLEŞTİ:  2013 yılında toplam müze ziyaretlerinin yüzde 44'ü İstanbul bölgesinde gerçekleşti. İstanbul bölgesindeki müzeleri 8,9 milyon kişi ziyaret ederken, İstanbul'u 2,9 milyon ziyaretçiyle Ege&Selçuk bölgesi  takip etti. Listenin 3'üncü sırasında ise 2.5 milyon ziyaretçiyle Kapadokya yer aldı. Kapadokya'yı sırasıyla 1,9 milyon ziyaretçiyle Batı Antalya, 1,2 milyon ziyaretçiyle Anadolu Bölgesi, 1,1 milyon ziyaretçiyle Doğu Antalya ve 1 milyon ziyaretçiyle Ege&Bergama bölgesi izledi.

Toplam müze ziyaretlerinin yaklaşık yüzde 75'i acentalar aracılığıyla veya kapıdan alınan biletlerle gerçekleşti. Buna ek olarak, kalan yüzde 25 ise hemen hemen yarı yarıya Müzekartlı girişler ve ücretsiz girişlerden oluştu. 2013 yılında 2.4 milyon kişi müzelere ücretsiz girdi. Toplam ziyaretçilerin yüzde 10'unu oluşturan ücretsiz kategoridekiler ağırlıklı olarak 18 yaş altını kapsayan okul öğrencilerinden ve 65 yaş üstü ziyaretçilerden oluştu.

TABLO 5:

İSTANBUL MÜZELERİNİ 8.9 MİLYON KİŞİ ZİYARET ETTİ

SAHİLDEKİ MÜZELER HAK ETTİĞİ İLGİYİ GÖREMİYOR: Kültür başkenti İstanbul’un müzeleri gerek yabancı gerekse yerli ziyaretçilerin akınına uğrarken, turizmin başkenti olarak gösterilen Antalya ve bölgesi için aynı şeyi söylemek mümkün değil. TÜRSAB’ın verilerine 2013 yılında İstanbul 10 milyon 486 bin turisti ağırlarken, müzelerine gelen ziyaretçi sayısı 8.9 milyonu buldu. Bunların yüzde 70’ine yakının yabancı ziyaretçi olduğu düşünüldüğünde 6 milyon 300 bin yabancının İstanbul müzelerini gezdiğini söylemek yanlış olmaz.

Türkiye’nin turizm başkenti olarak gösterilen Antalya’da ise durum farklı.

Antalya bölgesindeki müzeler 2013 yılında toplam 3 milyon 145 bin 57 kişiyi ağırladı. Oysa 2013 yılı içinde Antalya 11 milyon 120 bin turisti ağırlayarak kendi rekorunu yeniledi. 

Antalya, İzmir ve Muğla’ya gelen toplam turist sayısı ise 2013’te 15 milyon 672 bin 878 bin kişiyi buldu. Aynı dönem için bu üç ildeki müzeleri ziyaret eden sayısı ise 7 milyon 594 bin 932 kişi oldu.

Müzelere gelen ziyaretçilerin yüzde 69-70’nin yabancı, kalanı yerli olduğu düşünüldüğünde bu bölgeye gelen 15.6 milyon  ziyaretçinin sadece üçte biri yani 5.3 milyonu müzeleri gezmiş görünüyor.

Nitekim Müzeler Raporu da, Akdeniz bölgesinde deniz kıyısında yer alan antik şehirlerin en düşük ziyaretçi sayısına sahip olduklarını ortaya koyuyor. Bunun birkaç nedeni bulunuyor. En önemli neden, turizm sezonunda gün içerisinde hava sıcaklığı nedeniyle ziyaretin cazip görülmemesi. Yine seyahat acentelerinin gezi programında yer almayan noktaların ziyaretçi sayısı da oldukça düşük oluyor.

TABLO 6:

ANTALYA’DAKİ MÜZELERİN ZİYARETÇİ SAYISI 3 MİLYON

1 MİLYON ESER BULUNAN ARKEOLOJİ MÜZESİ'NE 78 YIL SONRA BİR CUMHURBAŞKANI GELECEK:  İstanbul'daki müzelerin en önemlileri arasında yer alan İstanbul Arkeoloji Müzesi'ni 78 yıl sonra bir Cumhurbaşkanı’nı ağırlamaya hazırlanıyor. Şubat ayında gerçekleşmesi beklenen Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün ziyareti en son 10 Şubat 1936'da Mustafa Kemal Atatürk tarafından gerçekleştirilen ziyaretten sonra bir ilk olması açısından önem taşıyor.

2012 yılında bir bölümü restorasyon nedeniyle kapatılan Müze'de toplam 1 milyon eser bulunuyor. Bu eserlerin 600 bin kadarı İslami ve gayrı islami sikkelerden oluşuyor. 80 bine yakın çivi yazılı belge bulunan Müze'de 200'e yakın arkeolojik eser de yer alıyor. İstanbul Arkeoloji Müzesi, Türkiye müzelerinde korunmakta olan eserlerin yaklaşık 3'te 1'ine birine sahip. Şu anda 1 milyon eserin sadece yüzde 20'si sergilenebiliyor. 2009 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı ile 'İstanbul Arkeoloji Müzesi Destekçilik Hizmet ve İşbirliği Sözleşmesi' imzalayan TÜRSAB, bu tarihten bugüne kadar müze için tam 10.8 milyon TL harcamış durumda.

Osmanlı’nın ve Türkiye’nin ilk müzesi olarak 1891 yılında ressam ve arkeolog Osman Hamdi Bey tarafından kurulan Arkeoloji Müzesi, depreme karşı güçlendiriliyor, restore ediliyor; altyapı, iklimlendirme, elektrik ve güvenlik sistemleri anlamında da yenileniyor. İstanbul Arkeoloji Müzesi’nin ardından 18 tarihi binadan oluşan Darphane-i Amire Binaları’nı da depreme karşı dayanıklı hale getirmek için çalışmalara başlayan TÜRSAB, bu iki yapıya büyük bir kültür kompleksine dönüştürmeyi planlanıyor. Mayıs ayında tamamlanması hedeflenen projeyle toplam sergileme alanı 31 bin metrekareye çıkacak ve  sergilenen eser sayısı artacak. Ayrıca, aile ve çocuk programları, geçici sergileme alanları, yeme içme ve etkinlik alanları da oluşturulacak.

TABLO 7:

ARKEOLOJİ  MÜZESİ'Nİ 2013'TE 458 BİN KİŞİ GEZDİ

BÖLÜM 3: MÜZEKARTLAR

2013'TE 783 BİN KİŞİ MÜZEKART ALDI:Müzelere gösterilen ilginin artmasıyla birlikte Müzekart'a olan talep de arttı. 2008'de 390 bin 59 kişi Müzekart sahibiyken 2013 yılında Müzekart alan kişi sayısı ise 783 bin 456 olarak gerçekleşti. Toplam Müzekart sahibi de 4 milyon 420 bine ulaştı. Müzekart'a en büyük ilgi 2011 yılında gösterildi. 2011'de 898 bin 504 kişi Müzekart aldı. Bu tarihten itibaren de her yıl yeni Müzekart alan kişi sayısı 750-850 bin bandında seyretti.

TABLO 8:

4,4 MİLYON MÜZEKART SAHİBİ VAR

MÜZEKARTLILARIN %23'Ü TOPKAPI'YA GİTTİ: Müzekartlıların en çok ziyaret ettiği müzelere bakıldığında genel ziyaretçi tercihlerine paralel bir sonuç ortaya çıktı. Müzekart sahiplerinin yüzde 23'ü Topkapı Sarayı'na gitmeyi tercih etti. Bu oranı yüzde 19 ile Ayasofya takip etti. Daha sonra da sırasıyla yüzde 8 ile Efes Örenyeri, yüzde 5 ile Göreme Açıkhava Müzesi ve yüzde 4 ile İstanbul Arkeoloji Müzeleri izledi.

TABLO 9:

4 MÜZEKART SAHİBİNDEN 1'İ TOPKAPI’DA

MÜZE GELİRLERİ TÜRSAB İLE 2'YE KATLANIP 263 MİLYON LİRAYI AŞTI:2010 yılında 49 müzenin işletimi ve giriş kontrol sistemlerinin modernizasyonu ihalesini kazanan TÜRSAB, bu kısa süre içerisinde gelirleri de 2 katından fazla artırdı. 2009 yılında 13.8 milyon ziyaretçinin gittiği söz konusu müzelerden elde edilen gelir 125 milyon 645 bin TL iken 2013 yılında 19.2 milyon ziyaretçiden toplam 263 milyon 333 bin TL gelir elde edildi.

Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın 2010 yılında açmış olduğu 49 müze ve örenyeri modernizasyonu konulu ihaleyi TÜRSAB kazanmıştı. Son olarak bakanlğıın 2013 Ekim ayında ikinci aşama olarak ihaleye çıkardığı 105 müze ve örenyeri modernizasyonu ihalesini de TÜRSAB kazandı. Ocak başında da 2013 yılında 1 milyon 700 bin kişinin gezdiği  Pamukkale'nin müze işletmesi de ihale ile TÜRSAB'a verildi.

BÖLÜM 4: SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

TARİHİ KALINTI ÇOK, MÜZE SAYISI AZ: İstanbul, tarihi dokusu fazlasıyla zengin bir şehir. Bu durum, şehirlerdeki 'tarihi kalıntı' sayıları da ortaya koyuyor. Dünya Şehirleri Kültür Raporu 2013'e göre, İstanbul'da 30 bin 188 tarihi kalıntı bulunuyor. Her ne kadar 'tarihi kalıntı' tanımının farklı ülkelerde farklı karşılıkları olsa da, yine de bir karşılaştırma yapmak mümkün. Tarihi kalıntı sayısı Londra'da 18 bin 901, Paris'te 3 bin 792, Berlin'de 8 bin 689, New York'ta ise bin 482. Bir başka deyişle, İstanbul'daki tarihi kalıntı sayısı Londra'dakinin 2 katı, Paris'tekinin 10 katı, Berlin'dekinin ise neredeyse 4 katı. Buna karşılık, müze sayıları ise tam tersi bir tablo çiziyor. İstanbul'da 7 ulusal müze, 71 de 'diğer müze' kategorisine giren müze bulunuyor. Yani toplam müze sayısı 78 olarak karşımıza çıkıyor. Londra'da ise bu sayı İstanbul'un yaklaşık iki katı yani 172 adet düzeyinde. Benzer şekilde, Paris, Berlin ve New York'taki müze sayıları da İstanbul'u neredeyse katlıyor. Paris'te 137, Berlin'de 158, New York'ta 131 müze bulunuyor. Bu rakamlar, İstanbul'un tarihi miras açısından zengin, bunları muhafaza edip müzeye dönüştürme ve sergileme açısından ise yolun başında olduğunu ortaya koyuyor.

TABLO 7:

İSTANBUL'DA LONDRA'NIN YARISI KADAR MÜZE VAR

GÜNEY'DE SICAĞA KARŞI AKŞAM AÇIK MÜZE FORMÜLÜ: Güney sahillerindeki antik kentlerin yeterince ziyaretçi alamadığı rakamlarla ortaya çıkmış durumda.  Bu sorunaçözüm üretmek üzere uzun süredir TÜRSAB’ın çalışmaları sürüyor. Bu bölgelerdeki müze ve ören yerlerinin saat 17-21 arasında da açık kalması için TÜRSAB, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü ile görüşme halinde. Işıklandırılması uygun olan müzelerin gece geç saatlere kadar açık kalması için görüşmeler sürerken, bu yönde bazı yörelerde adımlar da atılıyor. Bu yönde atılacak adımlar Güney'deki müzelerin de dünyada hak ettiği yere ulaşmasını sağlayacak. Bu arada seyahat acentelerinin gezi programlarına müzelerin de tahil edilmesi hem bölge turizmi hem de müzelerin tanıtımı için büyük bir önem arz ediyor.

ARKEOLOJİ MÜZESİ ESERLERİ GÜN YÜZÜNE ÇIKMALI:İstanbul'un en önemli müzeleri arasında yer alan Arkeoloji Müzesi'ndeki en büyük sorun mevcut eserlerin tam olarak sergilenememesi. Yaklaşık 1 milyon eserin bulunduğu müzede  bunların sadece yüzde 20'sini ziyaretçiler görebiliyor. Geri kalan kısım ise depolarda bulunuyor. TÜRSAB tarafından yapılan çalışmalarda bu eserlerin de gün yüzüne çıkması ve sergilenmesi hedefleniyor.

Tarihin farklı dönemlerine izler bırakmış uygarlıklardan kalan çeşitli eserlere ev sahipliği yapan İstanbul Arkeoloji Müzeleri, dünyada müze binası olarak tasarlanan ve kullanılan ilk 10 müze arasında yer alması bakımından öne çıkan bir yapı. Ayrıca Türkiye'nin de müze olarak düzenlenmiş ilk kurumu olması bakımından da farklı bir öneme sahip.