LİBYA’DAKİ TÜRK YATIRIMLARI NE OLACAK?

TURİZMİN SESİ

---

Koalisyon devletlerinin saldırısı altında olan, Türk müteahhitlerinin, sadece son iki yılda 7 milyar 627 milyon 229 bin dolar tutarında 124 adet projesinin yer aldığı Libya gerçeği, ArkiPARC 2011'de tartışılacak.Geçtiğimiz günlerde koalisyon güçlerinin Libya'ya karşı kara ve denizden operasyon başlattığı haberi geldi. Başbakanlık, şiddet olaylarının başlamasıyla ülkedeki binlerce Türk vatandaşını hava ve deniz yoluyla Türkiye'ye getirirken, bazı inşaat firmaları da Libya'daki işlerini durdurma kararı almıştı. Bu olayların öncesinde, Türkiye'den pek çok inşaat firmasının son yıllarda inşaat sektöründe atağa kalkan Libya'da oldukça yüksek bütçeli yatırımları vardı. Türkiye gayrimenkul sektörünün bugününü ve yarını etkileyecek bu gelişme ArkiPARC platformunda masaya yatırılacak.

Arkitera Mimarlık Merkezi'nin “Kentsel Kalite için Diyalog” ana teması ile Ağaoğlu ana sponsorluğunda, 30 -31 Mart 2011 tarihleri arasında İstanbul, Fulya Fuar ve Kongre Merkezi'nde gerçekleştireceği ArkiPARC 2011'de, komşu pazarlarda gayrimenkul geliştiren konuşmacılar ile bugünkü pazar koşullarını ve uzun vadede Türk Gayrimenkul Geliştirici ve Yatırımcılarının kendilerini nasıl konumlandırmaları gerektiği, komşu ülkeler ve özellikle Libya özelinde ele alınacak.

Tecrübeli 4 iş adamının görüşleri ile Libya gerçeği...
IMS Yönetici Ortağı Gürer Ünal'ın moderatör olarak yer aldığı “ÇEVRE COĞRAFYALARDA GELİŞTİRİCİ OLMAK” paneli; Turkmalls Real Estate Yatırım İcra Kurulu Başkanı Levent Eyüboğlu, AIM Property Development Yönetim Kurulu Başkanı Melih Özkan ve Rönesans İnşaat Gayrimenkul Grubu Başkanı Kamil Yanıkömeroğlu'nun katılımı ile, 31 Mart 2011 Perşembe günü ArkiPARC 2011 kapsamında gerçekleşecek.

İlgili panelin moderatörü Gürer Ünal'ın Yönetici Ortağı olan IMS Mühendislik ve Danışmanlık'ın Libya'daki toplam yatırım bedeli 280 milyon Amerikan Doları tutarında. Olaylar sonrası projeleri durdurma kararı alan firma, uzun bir süre durumu gözlemlemeyi planlıyor.

Komşu pazarlarda gayrimenkul geliştiren 4 iş adamı, komşu ülkeler ve özellikle Libya özelinde, bugünkü pazar koşullarını ve uzun vadede Türk Gayrimenkul Geliştirici ve Yatırımcılarının kendilerini nasıl konumlandırmaları gerektiği konusunda görüşlerini paylaşıp tecrübelerini aktaracak.

Kaygı, hem bugün hem gelecek için...
Türkiye inşaat malzemesi sanayisinin hedef piyasaları arasında yer alan Libya'da, Türk müteahhitlerin ciddi bir iş hacmi söz konusu idi. Son gelişmelerle, pek çok malzemenin yolda yakalandığı, bunlardan bir bölümünün geri döndüğü, bir bölümünün de sorunlu limanlarda iki ülke arasında bir noktada beklediği kaydediliyor. Şantiyelerde zarar gören malzemelerle ilgili ise henüz sıhhatli bir veri ortada yok. Diğer taraftan mevcut durum sebebiyle alacakların tahsilâtı konusu da inşaat malzemesi sanayicileri için önümüzdeki dönemde süratle çözüm bekleyen konular arasında yer alıyor.

Son olayların mevcut iş bağlantılarını etkilediği, yapılan sevkiyatların ve ticaretin durduğu ülkede, üreticilerin büyük iş bağlantıları arifesinde olması, geleceğe dönük de ciddi bir kayıpla karşılaşılması da ayrı bir kaygı konusu.

Son iki yılda 124 Türk projesi... Duracak mı, yeni projeler olacak mı?
Koalisyon devletlerinin saldırısı altında olan Libya'da, Türkiye'nin Trablusgarp Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği'nin Mart ayı başında açıklanan verilerine göre, Türk müteahhitlik ve müşavirlik firmaları 2009-2010 yıllarında arasında Libya'da 7 milyar 627,2 milyon dolar tutarında proje yapım işini aldı. İlk olarak Tunus'da başlayıp, Mısır'la devam eden halk ayaklanmaları, Kuzey Afrika'daki iktidarları sarsarken, isyan ateşinin yayıldığı Libya'da Türk müteahhitlik sektörü önemli işlere imza atıyor.

Türkiye'nin Trablusgarp Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği verilerinden derlenen bilgilere göre, 2009'da ekonomisi yüzde 2,1 büyüyen Libya'nın, 2010'da yüzde 5,2 büyüyeceği tahmin olunurken, bu yılın sonu için beklenen büyüme ise yüzde 6,1 idi.

Libya'nın Ekonomik Profili Önemli
Bankacılık sektörünün dışa kapalı olması ve petrol fiyatlarının yüksek seyretmesi, Libya'yı uluslararası finansal krizin olumsuz etkilerinden korurken, 2010 yılı bütçesinde yıllık ortalama 45 ABD doları olarak dikkate alınan varil fiyatının, bu rakamın da üzerinde gerçeklemesiyle bütçenin 2010 yılında da fazla vermesi bekleniyor. Hiçbir dış borcu bulunmayan Libya için kredi kuruluşları AAA-notu verirken, bu ülkede 2009 yılında 9 bin 600 ABD doları olarak hesaplanan kişi başına düşen milli gelirin, 2010 yılında 12 bin 100 ABD doları düzeyinde gerçekleşeceği tahmin ediliyor, 2011 sonunda da 13 bin ABD doları olması hedefleniyor.

2009 yılında nüfusu 6,4 milyon olan Libya'nın, 2010'da 6,5 milyon olacağı tahmin edilirken, 2011'in sonunda ise 6,7 milyona ulaşması bekleniyor. Libya'da 2009'da yüzde 2,4 düzeyinde gerçekleşen enflasyon, geçen yıl için yüzde 4,5 tahmin edilirken, bu yılın sonunda ise yüzde 4 olarak öngörülüyor.

Libya'ya 2010'da 1 milyar 935,3 milyon dolar tutarında ihracat
Libya'nın geçen yıl toplam ihracatı 52,2 milyar dolar, ithalatı ise 27,8 milyar dolara ulaştı. İGEME'nin "Libya Ülke Raporu"na göre, 2000-2006 döneminde Türkiye'nin Libya'dan çok miktarda petrol ithal etmesi nedeniyle iki ülke arasındaki dış ticaret sürekli olarak Türkiye aleyhine açık verdi. 2007 yılından sonra ise Türkiye, Libya'dan ithal ettiği petrolü Rusya ve İran'dan almaya başlayınca bu ülkeyle dış ticareti fazla vermeye başladı ve dış ticaret dengesi Türkiye lehine artış eğilimine girdi. Bunun sonucunda Türkiye'nin Libya'dan ihracatı, bu ülkeden yaptığı ithalatın dört katına ulaştı.

Türkiye, geçen yıl Libya'ya 1 milyar 935,3 milyon dolar tutarında ihracat yaparken, bu ülkeden yaptığı ithalat ise 425 milyon 652 bin dolar oldu. Böylece Türkiye'nin Libya ile ticareti 1,5 milyar dolar fazla verdi.

Türkiye'den Libya'ya ihraç edilen belli başlı ürünler arasında demir-çelik çubuklar, Demir-çelik inşaat aksamı, çimento, plastik borular, demir-çelik yarı mamuller, kablolar, filmaşin, mobilya, elektrik tranformatörleri, işlenmiş doğal taşlar, maden makineleri, alüminyum inşaat aksamı, prebabrik yapılar, mücevherat, buzdolabı, klima ve demir-çelik boruları yer alıyor.

Libya'daki Türk projeleri
2009-2010 yılı içerisinde Türk müteahhitlik firmalarının Libya'da aldığı toplam proje sayısı 124 olarak açıklanmıştı.

Libya'da iş alan Türk firmaları arasında ayrıca Doğuş, Güriş, Nurol, Metiş, Tekser, Yüksel İnşaat gibi Türkiye'nin önde gelen müteahhitlik firmaları da yer alıyor. 2009-2010 yılları arasında Libya'da Türk firmalarının aldığı işler arasında Taşyapı tarafından üstlenilen Trablus El Falah Bölgesi'nde 1013 adet konut projesi, Summa Libya tarafından üstlenilen Burj Al Baher Ticaret Merkezi, Otel ve Konut Projesi, Mitaş tarafından üstlenilen Sirt-Huon enerji nakil hatlarının inşası projeleri de yer alıyor. Ayrıca, SEGA İnşaat Garyat Şarkiya şehrinin tüm altyapı işlerini, Cevahir Grup Bingazi-Alışveriş Merkezi inşaatını, Çeltikoğlu İnşaat Trablus kentinde Wadi El Mejaneen Kanalizasyon İnşaat Projesi İşlerini üstlenmişti. Teknik Yapı ise Libya'da turizm bölgesi olarak ilan edilen Tripoli'de 150 milyon euro değerinde toplam 50 bin metrekarelik lüks konut projesi işi almıştı.

Rönesans Holding
Rönesans Holding, Libya pazarına 2008 yılında biraz gecikmeli olarak girdi. Ancak bu dönemde pazar ve sistemin oturmuş olması şirkete de pozitif olarak yansıdı ve Libya şirketin en büyük 2. pazarı haline geldi. Geçtiğimiz yıl içerisinde Rönesans İnşaat, ülkede toplam tutarı 2 milyar doları bulan birbirinden önemli projeler aldı. Şirketin hedefi, 2011 yılında bu sayıyı ikiye katlayarak Libya'daki en büyük müteahhitlik firması olmak.

Hotel Al Burdi (Burdi)
Al Burdi Oteli, Al Butnan şehrinde bulunan Libya Doğu Sahili Burdi'nin eteklerinde yer alıyor. Rönesans İnşaat, otelin Temmuz 2009 tarihinde açılması amacıyla bu 50 odalı prefabrik oteli 88 gün içerisinde inşa etti. Otelin proje uygulama ve danışmanlık işleri Metron İnşaat tarafından gerçekleştirildi.

Al Fatah Üniversitesi (Trablus)
Libya'daki en büyük ve en önemli yüksek öğretim kurumu olan üniversite, başkent Trablus'ta bulunuyor. Üniversite 1957 yılında kuruldu ve günümüzde ODAC (İdari Merkezlerin Geliştirilmesi Örgütü) tarafından 1.600.000 m²'nin üzerinde bir subasman alanına sahip yaklaşık 70 binanın yenileme veya inşaat çalışmaları ile genişletiliyor. Rönesans İnşaat Şirketi, üniversitenin Kimya, Petrol, Jeoloji ve Maden Mühendisliği Fakültelerini içeren 111.600 m²'lik inşaat alanının ve İnşaat ve Makine Mühendisliği Fakülteleri'ni içeren 51.300 m²'lik inşaat alanının tasarımı ve inşasını gerçekleştirerek, üniversitenin Yeniden Geliştirme Projesi'nde büyük bir rol oynuyor.
Üniversite'nin tadilat projesi, ana giriş ve çevre duvarları ve öğrenci yurtları NTarlık tarafından tarafından gerçekleştiriliyor.

Bab Trablus
Bab Trablus II, alışveriş merkezi, ofis ve otelden oluşan, arazi sahibi ve yatırımcısı Libya Devleti'ne bağlı Lidco Libya Yatırım ve Kalkındırma Şirketi olan bir proje. Konsept mimarı Amerika'dan 5+ Design, sorumlu mimarlık ofisi ise Türkiye'den Yazgan Mimarlık.

110.000 m² ofis alanı bulunan projede toplam bina alanı 275.000 m². Proje alanında 45.000 m² perakende olarak kiralanabilir alan ve 110.670 m² ofis olarak kiralanabilir alanın yanı sıra, hipermarket, sinema, bowling salonu, marinalar, restoranlar, buz pateni alanı ve spor salonu bulunuyor. İş merkezi projesinin yatırım değeri 150 milyon dolar, 5 yıldızlı otel projesinin yatırım değeri ise 100 milyon dolar olan projenin toplam yatırım tutarının yaklaşık 1 milyar doları bulması bekleniyor. Projede Mart 2011'de alışveriş merkezi, Haziran 2011'de iş merkezi, 2011 sonunda ise otel inşaatlarının bitirilmesi öngörülüyor.

Stadyum (Trablus)
Aralık 2010'da, Rönesans Holding'in Libya'da Kuzey Afrika'nın en büyük ve en modern stadyumunu yapacağı duyuruldu. Başkent Trablus'ta Rönesans Holding'in Avusturyalı ortağı PORR AG ile beraber yapılacak olan stadyum, 2013 Afrika Uluslararası Kupası için tasarlandı. 50 bin kişi kapasiteli stadyumun, 200 milyon Euro'ya mal olacağı söyleniyor. 10 bin araçlık park yeri olacak stadyumda, VIP ve basın mensupları için iki ayrı alan yer alacak.

Turkmall
Turkmall, 1992'de kurulan ve şu anda Türkiye'nin alışveriş merkezi yatırımlarında başı çeken bir geliştirici firma. Türkiye'nin yanı sıra Romanya, Azerbaycan, Rusya, Gürcistan, Çin, Suriye ve Mısır'da da projeleri bulunan Turkmall, Libya'da da adından söz ettirecek projelere imza atıyor.

Forum Oyia
Yorum İnşaat ortaklığı ile gerçekleştirilen ve 2011 yılında açılması planlanan Forum Oyia, 95,000 m² alana yayılan ve Libya'nın en büyüğü olmayı hedefleyen bir alışveriş merkezi. Projede büyük bir hipermarket, bir mobilya mağazası, yemek alanı, teras ve park manzaralı restoran ve kafeler, bowling salonu, sinema, çocuk bahçesi ve 2.000 araçlık bir otopark bulunuyor.

Forum Andalus
2012 yılında açılması planlanan Forum Andalus, Trablus'ta 120,000 m² alana yayılacak olan bir alışveriş merkezi. Projede ayrıca kongre merkezi ve ofisler de bulunuyor.

Forum Bingazi
Libya'nın ikinci büyük şehri Bingazi'deki gölün yanında bulunan alışveriş ve eğlence merkezi projesinin 2013 yılında tamamlanması planlanıyor. 125,000 m² alana yayılacak olan komplekste yüksek bir hotel, kongre merkezi ve ofisler de bulunacak. Hotelin üst katlarından bir tarafı Akdeniz, bir tarafı göl manzarasına sahip daireler yer alacak.

Rixos
Al Nasr Oteli (Trablus)
Trablus'un şehir merkezindeki en geniş ormanın bitişiğinde, 20 bin m²'lik alan üzerinde, 2,600 m² kapalı alana sahip olan 120 yataklı Al Nasr Oteli, 6 ay içinde inşa edilip, Mart 2010'da hizmete açıldı. Beş yıldızlı Rixos Al Nasr, Libya'nın en lüks oteli olarak hizmet vermeye başladı.

Enka
1957 yılında kurulan Enka İnşaat da Libya'da önemli işlere imza atan bir Türk firması. Libya'da 1970-80 yılları arasında beş adet çimento fabrikası gerçekleştiren Enka İnşaat, sonraki yıllarda da bu ülkede büyük projeler uygulamaya devam etti.

Harawa Konut Projesi
Libya'daki, "Yapay Büyük Nehir Projesi"'nin tamamlanmasından sonra, yeni tarımsal yerleşim için seçilen arazide ENKA, sosyal ve teknik binalarını, su depolarını, boru hatlarını, yolları ve altyapıyı da içine alan, toplam 180.000 m² inşaat alanı üzerinde, 150 villa ve 600 çiftlik evinin anahtar teslim inşasını, 1991 ve 2001 yılları arasında bir çok aşamada gerçekleştirdi.

Ras Lanuf Yeni Kent Projesi
Libya'nın Ras Lanuf bölgesinde, petrol sanayinde çalışanlar için konut ve destek tesisleri sağlayan projenin ana hedefi, gerekli tüm hizmetler ile iyi işleyen yüksek kalitede bir kentsel yerleşim yaratmaktı. Projenin kapsamı 1.489 villa ile, hastaneler, ofis binaları, moteller, okullar ve toplam zemin alanı 370.800 m² olan bir süpermarket gibi sosyal binaların anahtar teslim inşaatı idi. Proje aynı zamanda iki su deposunun altyapı işleri, su temin sistemi, pis su, yağmur suyu, su drenaj sistemi, elektrik güç sistemi, doğalgaz şebekesi, telekomünikasyon sistemi, yaya alanları, yollar ve kaldırımlar ile çevre düzenlemesini de içeriyordu. Ayrı sözleşmeler kapsamındaki inşaat işlerinin tamamı Şubat 1981'de başladı ve Haziran 1994'te tamamlandı.

Enka İnşaat'ın Libya'da daha pek çok kentsel yenileme, konut, yol ve altyapı projesi bulunuyor. Al-Amal Sağır ve Dilsizler Eğitim Merkezi Yenileme Projesi'nin inşası ise devam ediyor. Geçtiğimiz 2 yılda Enka İnşaat Libya'da beş adet proje üstlenmişti.

TAV
Yeni Trablus Uluslararası Havaalanı
Yıllık 20 milyon yolcu kapasitesine sahip olan Trablus Havaalanı toplam 350,000 m² terminal alanına sahip. İnşası 24 ayda tamamlanan havaalanının yapımına 2007 yılında başlanmıştı.

Yeni Sebha Uluslararası Havaalanı
Yıllık 2,5 milyon yolcu kapasitesine sahip olan Sebha Havaalanı'nın terminal alanı 75,000 m². Aslında Trablus Uluslararası Havaalanı ile paralel olarak gerçekleştirilmesi planlanan projenin, revizyonlar sebebiyle 2011 yılının sonlarına doğru tamamlanması bekleniyor.
Libya'da yaşanan olaylar sebebiyle, havaalanının inşasının geçici olarak durmasının ardından, geçtiğimiz hafta TAV, inşaatın devam etmesi için Libya'dan teklif almıştı.

Tekfen
Büyük Nehir Projesi
Al Khurfa – Tazerbo Su İletim Hattı adıyla da anılan proje, toplam bedeli 511 milyon Dolar olan, 2006'da yapımına başlanmış bir proje. Yüzde 67'lik kısmı Tekfen İnşaat'a ait olan projenin planlanan bitiş tarihi ise 2011 Kasım ayıydı. Ancak ülkedeki olaylar sebebi proje şimdilik durduruldu.

Akşan Yapı
Sirte 80 Villa Projesi
Libya'nın Sirte bölgesinde inşa edilen ve 80 adet tip villa, sosyal tesis, cami ve hizmet birimlerinden oluşan kompleks toplam 24,500 m² proje alanına sahip. Projenin uygulaması 2010 yılı içerisinde 4 ay gibi kısa bir süre içerisinde bitirildi.

Darna Residance
Akşan Yapı tarafından kaba inşaatı üstlenilen proje tek katlı 185 adet ikiz villadan olarak inşa edildi ve 150 m²'lik 370 daireden oluşuyor. Toplam alanı 55,500 m² olan proje 2008 yılı içinde 6 ayda tamamlandı.

Sirte Otel
Sirte kentinde bulunan otel projesi toplam 35,000 m² alanda her biri 2 katlı olan 16 blok binadan oluşuyor. 744 odalı otelin inşası 2010 yılı içinde 4 ayda tamamlandı.

Vegatable Shops
Akşan Yapı'nın kaba yapı işlerini üstlendiği Libya'daki bir diğer projesi olan Vegetable Shops Al Karima bölgesinde bulunuyor. 2007-2008 yıllarında inşa edilen proje 52,750 m² alana yayılıyor.