HURVA SİNAGOGU AÇILIYOR

TURİZMİN SESİ

---

"Hurva Sinagogu" adıyla bilinen sinagogun açılışının Eski Kent'te İsrailli aşırı sağcılar ve Araplar arasında gerilimi iyice tırmandırmasından endişe edilirken, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun, ABD ve Filistin Yönetimi ile yeni bir krize neden olmamak amacıyla sinagogun açılış töreninde bizzat yer almayacağı, ancak törene katılanlara video konferansla hitap edeceği bildirildi.

İsrail polisi ise Doğu Kudüs'te, sinagogun açılışıyla birlikte yeni gerilimlere neden olunmaması için Eski Kent'e girişleri yasaklamayı sürdürüyor. Eski Kent dışında yaşayan gençlerin bölgeye girişlerine izin verilmezken, El Aksa Camisi'ne de 50 yaşın üzerindeki, İsrail kimliğini taşıyan Araplarla kadınlar girebiliyor. Ayrıca geçen hafta camiye turistlerin girişi sırasında, Yahudi yerleşimcilerin de girdiği iddiasıyla olayların patlak vermesinin ardından bugün itibarıyla camiye turistlerin girişi de yasaklandı. İsrail ordusu ise geçen perşembe gecesi başlatılan ve dün gece sona ermesi gereken Batı Şeria'ya tam kapatma uygulamasının süresini 3 gün daha uzattı. Uygulama talimatı, İsrail Savunma Bakanı Ehud Barak'tan geldi. Tam kapatma uygulaması, yeni bir gelişme olmazsa salı günü gece yarısına kadar devam edecek.

Ağlama Duvarı'nın (Kotel) Hahamı Şmuel Rabinovitz, sinagogun açıl ışı nedeniyle Müslüman toplumu liderlerinden aşırı unsurlara hakim olmaları ve herhangi bir şiddet olayının çıkmasına engel olmaları çağrısında bulundu. Ribanovitz, 1967'de kentin ele geçirilmesi sonrası Eski Kent'in her üç dinin ortaklaşa yaşamının önemli bir örneği olduğunu söyledi ve "Kent duvarları içinde sinagoglar, camiler ve kiliseler yan yana bulunuyor, tüm dini ibadetler yapılıyor. Hurva Sinagogu'nun açılışı nedeniyle yapılacak törenin mutlululuğunu bozmak bir utanç vesilesi olacaktır" ifadesini kullandı.

Açılışının aşırı dincilerle Müslümanlar arasındaki gerilimi tetikleyeceğinden endişe edilen "Hurva Sinagogu"nun geçmişi 1701 yılına dayanıyor.
Sinagogla ilgili derlenen bilgilere göre, Polonyalı Hasidik Yahudilerden Haham Yehuda Ha-Hasid başkanlığında bir grup Kudüs'e gelip, cemaatleri için sinagog yeri satın alıp inşaata başlar. Ancak hahamın ölmesi, inşaat için gerekli paranın toplanamaması, kredi veren bazı Arap finansörlerin de paralarını istemesiyle sinagog inşaatı yarım kalır, borçlu hahamlar da Eski Kent'ten uzaklaştırılır, söz konusu mekanın yanı başında Araplarca yeni dü kkanlar açılır.

Sinagogun bir yüzyıl kadar harabe halinde kalması nedeniyle adının da İbranice'de harabe anlamına gelen "Hurva Sinagogu" olarak kullanılması sonucunu getirir. Sinagog projesi, ikinci kez 1836 yılında ele alınır, Sir Moses Montefiore, ünlü Rothschild ailesinden Yaakov Rothschild'in de aralarında bulunduğu bazı Aşkenazi Yahudileri, yeniden inşa çalışmalarına girişir. D önemin Osmanlı padişahından ferman çıkartılıp, sarayın mimarı Essad Efendi de sinagog çizimlerinde görevlendirilir. Kubbesi Osmanlı stilinde yapılan sinagog, 80 yıl süreyle ayakta kaldı. Sinagog, 1948'de İsrail ile Araplar arasındaki savaşlar sırasında Ürdün ordusu tarafından havaya uçuruldu. "Hurva Sinagogu"nun yeniden inşaatı en son 2001 yılında gündeme geldi. Son 7 yıldır inşaatı süren sinagog, Essad Efendi'nin kubbe çizimleri de muhafaza edilerek, 62 yıl aradan sonra yeniden yapıldı. Sinagogun duvarları, önemli dini mekanların çizimleriyle süslendi. Bunlar arasında Davud Kulesi, Batı Şeria'daki Raşel'in Türbesi, El Halil'deki Halil İbrahim Camisi (Mahpela Mağarası) ve Taberriyye resimleri de yer alıyor.

Ancak bütün bunların ötesinde inanışa göre sinagog, ilk inşaatı başlatan ve Vilna Gaon adıyla ünlenen haham Yehuda Ha-Hasid'in söylemlerinde yatıyor. Dönemin Yahudi toplumunun önde gelen dini liderleri arasında sayılan Vilna Gaon'un, yapımına önderlik ettiği sinagogun yıkılacağını, ikinci kez inşa edileceğini söylediği, bu sinagog üçüncü kez tamamlandığında ise bunun Yahudilerin "Üçüncü Kutsal Tapınağı"nın inşaatının da başlayaca ğı öngörüsünde bulunduğuna inanılıyor.
Bu ise özellikle Müslüman toplum içerisinde, aşırı dinci pek çok Yahudinin aynı inanışın peşinden giderek, El Aksa Camisi'ne yönelik tacizlerini artıracağı endişesi doğuruyor. "Bazı aşırı dincilerin salı günü Üçüncü Tapınağın ilk taşını El Aksa yakınına taşıyacakları" yolunda da yoğun söylentiler bulunuyor. Tüm bu gelişmeler ve çıkabilecek muhtemel olaylara karşı Eski Kent, Batı Şeria'da olduğu gibi İsrail polis ve sınır polisleri tarafından tam bir abluka altına alınmış bulunuyor. Kent üzerinde polis helikopteri uçarken, geçen cuma gününden bu yana kameralarla donatılmış Zeplin de bölgeyi havadan gözetim altında tutuyor.

Doğu Kudüs'teki Yahudi yerleşimlerinden Ramat Şlomo'da, İçişleri Bakanlığının yeni 1600 konut yapımına verdiği izinle ABD ile ilişkilerinde bile gerilim yaşayan İsrail Başbakanı Netanyahu ise Kudüs'teki en önemli sinagog olarak nitelendirilen "Huvra Sinagogu"nun açılışına iştirak etmeyecek, bunun yerine açılış törenine katılanlara video konferans yoluyla hitap edecek. Netanyahu'nun hem ABD ile hem de Filistin Yönetimi ile yeni tartışmalara meydan vermemek amacıyla katılmadığı söylenmesine rağmen, İsrail Başbakanlığı, bu iddialar yerine, Başbakan'ın katılamama gerekçesi olarak yoğun gündemini gösterdi.
Açılış törenine, Knesset (İsrail parlamentosu) Başkanı Reuven Rivlin, Konut Bakanı Ariel Atiyas ve Yahudi Ajansı Başkanı Natan Şaranski'nin katılacakları bildirildi.